ปลาทูแม่กลอง หน้างอ คอหัก สุดยอดปลาทูไทย
เมนูประจำบ้านที่อยู่ในสำรับกับข้าวไทยมาแต่โบราณ เมื่อนึกถึง “ปลาทู” ที่มีชื่อเสียงที่สุดก็คือ “ปลาทูแม่กลอง” จาก ต.แม่กลอง อ.เมือง จ.สมุทรสงคราม ในลักษณะของปลาทูนึ่งในเข่งเล็กๆ หน้างอ คอหัก และมีรสชาติความอร่อยอันโดดเด่น เป็นที่ยอมรับว่าเป็นสุดยอดปลาทูไทยหนึ่งเดียว
เมื่อแม่ค้าปลาร้องเชิญชวนว่า “ปลาทูโป๊ะแม่กลองจ้า” ก็ย่อมเป็นสิ่งที่ยืนยันถึงคุณภาพและถิ่นกำเนิด โดยมิต้องการคำอธิบายใดๆ
โดยธรรมชาติแล้ว การที่ปลาทูธรรมดาตัวหนึ่งจะกลายมาเป็นปลาทูแม่กลองได้ ก็ต่อเมื่อได้เข้ามาอยู่ในอ่าวแม่กลอง ภายในบริเวณน้ำกร่อยซึ่งเป็นที่บรรจบกันของน้ำจืดจากปากน้ำแม่กลองกับน้ำทะเลบริเวณก้นอ่าว ในรัศมีประมาณ 25 กิโลเมตรจากชายฝั่ง มีความลึกเฉลี่ยไม่เกิน 15 เมตร เกิดเป็นระบบนิเวศน้ำกร่อย โดยบริเวณปากแม่น้ำนั้นจะมีตะกอนเลนอุดมไปด้วยสารอาหาร ได้แก่ แพลงก์ตอน และไรน้ำ
ระบบนิเวศน้ำกร่อยนี้จะมีสารอาหารมาเติมความสมบูรณ์ให้ในช่วงน้ำหลาก (ระหว่างเดือน 8 ถึงเดือน 11 หรือกรกฎาคม-ตุลาคม) ซึ่งถือเป็นช่วงที่บริเวณปากแม่น้ำนี้อุดมสมบูรณ์มากที่สุด จึงดึงดูดเหล่าปลาทู ไม่ว่าจะตัวเล็กหรือใหญ่ให้เข้ามาอยู่ในอ่าว หลังจากได้รับสารอาหารที่สมบูรณ์สุดขีดในช่วงนี้แล้ว ปลาทูเหล่านั้นก็จะเปลี่ยนสภาพจากเนื้อที่ใสเป็นเส้นเป็นริ้ว ให้กลายเป็นเนื้อขุ่น แน่น มัน หอม และหวาน
สำหรับวิถีชาวแม่กลองนั้น จะมีภูมิปัญญาในการจับปลาทูที่น่าสนใจ ละมุนละม่อม ปราศจากความรุนแรง โดยใช้ “โป๊ะ” ที่บรรพชนชาวแม่กลองผู้เข้าใจน้ำ ลม และสัญชาตญาณของปลา ตลอดจนการคำนวณทิศทางกระแสไหลของน้ำ บวกกับองค์ความรู้ว่าสภาพพื้นก้นอ่าวตรงไหนเป็นดอน ตรงไหนเป็นหล่ม แล้วทำการกำหนดตำแหน่ง (การประโคนโป๊ะ) เพื่อวางแนวปีกโป๊ะในทิศทางที่ปลาทูสาวทั้งหลายจะว่ายเลาะปีกเข้ามาให้ชาวประมงจับได้โดยละม่อม
ด้วยวิธีการนี้ จึงทำให้ปลาไม่เครียด ส่งผลให้เนื้อหวานไม่แปรเปลี่ยน ช่วยชูความอร่อยของเนื้อปลาได้อย่างคาดไม่ถึง ดังนั้น ปลาทูที่ได้เข้ามาพำนักอาศัยในบริเวณก้นอ่าวแม่กลองดังว่านี้ จึงจะมีคุฌสมบัติ มีศักดิ์ศรี ใช้ชื่อและนามสกุลว่า “ปลาทู แม่กลอง” ซึ่งคนกินปลาทูรุ่นเก่าต่างยกให้เป็นราชาแห่งปลาทู มีราคาย่อมเยา ทั้งยังนำไปทำอาหารได้หลายชนิด เช่น ปลาทูทอดรับประทานคู่กับน้ำพริกกะปิ ต้มยำปลาทู ปลาทูซาเตี๊ยะ ฯลฯ ยิ่งกว่านั้น ปลาทูยังอุดมไปด้วยคุณค่าสารอาหาร โดยเฉพาะกรดไขมันโอเมก้า 3 ที่ช่วยบำรุงสายตา ช่วยป้องกันโรคหัวใจ และช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด
เทศกาล
เมื่อ “ปลาทูแม่กลอง” ได้ชื่อว่า เป็นราชาแห่งปลาทู และเป็นหนึ่งในของดีเมืองแม่กลอง จ.สมุทรสงคราม จึงได้จัดงาน “เทศกาลกินปลาทู” ขึ้นทุกๆ ปี ในช่วงเดือนธันวาคม ณ บริเวณหน้าศาลากลางจังหวัดสมุทรสงคราม
สอบถามเพิ่มเติมได้ที่ หอการค้าจังหวัดสมุทรสงคราม โทร. 034-718-154 หรือการ ท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) สำนักงานสมุทรสงคราม โทร. 034-752-847-8
WHERE TO BUY
ต่างจังหวัด
- ตลาดสดเทศบาลแม่กลอง
ที่ตั้ง : ต.แม่กลอง อ.เมือง จ.สมุทรสงคราม - ตลาดร่มหุบ
ที่ตั้ง : ต.แม่กลอง อ.เมือง จ.สมุทรสงคราม - โรงนึ่งปลาทู ป้าทองอยู่
ที่ตั้ง : 72/7 ซ.ลิ้มศิริ ถ.ไชยพร ต.แม่กลอง อ.เมือง จ.สมุทรสงคราม โทร. 081-012-8575, 081-685-2199 - ตลาดสดสำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษ้ตริย์ นครปฐม
ที่ตั้ง : 15/13 ถ.ซ้ายพระ ต.พระปฐมเจดีย์ อ.เมือง จ.นครปฐม - ตลาดฉัตรไชย
ที่ตั้ง : ต.หัวหิน อ.หัวหิน จ.ประจวบคีรีขันธ์ - ตลาดไท
ที่ตั้ง : กม.42 เยื้องมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต ต.คลองหนึ่ง อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี
กรุงเทพฯ
- สะพานปลากรุงเทพฯ
ที่ตั้ง : เจริญกรุง 62 สาทร กรุงเทพฯ โทร. 02-211-6059, 02-211-4394 - ตลาดสามย่าน
ที่ตั้ง : ซ.จุฬาฯ 9 ถ.พระราม 4 ปทุมวัน กรุงเทพฯ โทร. 02-215-3662, 02-215-4664 - ตลาด อ.ต.ก. (องค์การตลาดเพื่อเกษตรกร)
ที่ตั้ง : ถ.กำแพงเพชร จตุจักร กรุงเทพฯ โทร. 02-279-2080
WHERE TO EAT ปลาทูแม่กลอง
ต่างจังหวัด
- แดงอาหารทะเล (เจ้าเก่า)
เมนูแนะนำ : ปลาทูซาเตี๊ยะ ต้มยำปลาทู จาระเม็ดต้มบ๊วย กุ้งอบเกลือ หอยหลอดผัดฉ่า
ที่ตั้ง: 152 ม.1 ต.บางแก้ว อ.เมือง จ.สมุทรสงคราม โทร. 034-769-765 - ไสว
เมนูแนะนำ : ปลาทูต้มมะดัน ปลาทูซาเตี๊ยะ หอยหลอดผัดฉ่า
ที่ตั้ง : 50/22 กม.65 ถ.พระราม 2 (ปากทางเข้าดอนหอยหลอด) ต.แม่กลอง อ.เมือง จ.สมุทรสาคร โทร. 081-942-4237 - เยาว์อาหารทะเล
เมนูแนะนำ : ปลาทูแดดเดียวทอด ปลาทูซาเตี๊ยะ ปลาหมึกผัดกะปิ กุ้งอบเกลือ ปูผัดผงกะหรี่
ที่ตั้ง : 106/8 ถ.ไชยพร ต.แม่กลอง อ.เมือง จ.สมุทรสงคราม โทร. 034-736-020 - ครัวน้ำทิพย์
เมนูแนะนำ : ปลาทูซาเตี๊ยะ หอยหลอดผัดฉ่า หมึกนึ่งมะนาว
ที่ตั้ง : 12/1 ม.1 ต.บ้านปรก อ.เมือง จ.สมุทรสงคราม โทร. 034-713-588 - ครัวคุณจ๋า
เมนูแนะนำ : ปลาทูทอดน้ำปลา น้ำพริกกะปิ ชะคราม ปลาหมอเทศแดดเดียว
ที่ตั้ง : 15/2 ซ.วัดยี่สาร อ.อัมพวา จ.สมุทรสงคราม โทร. 081-808-2701 - ล้าน (ร้าน) ปลาทูรวย
เมนูแนะนำ : ฉู่ฉี่ปลาทู ต้มยำปลาทู ไข่เจียวปลาทู น้ำพริกกะปิปลาทูทอด
ที่ตั้ง : 136/1 ซ.หัวหิน 55 ถ.ชมสินธุ์ ต.หัวหิน อ.หัวหิน จ.ประจวบคีรีขันธ์ โทร. 032-512-275
กรุงเทพฯ
- สงวนศรี
เมนูแนะนำ : น้ำพริกกะปิปลาทูทอด ขนมจีนน้ำพริก แกงเขียวหวานไก่ ไข่พะโล้
ที่ตั้ง : 59/1 ถ.วิทยุ ปทุมวัน กรุงเทพฯ โทร. 02-252-7637 - มันทะเล
เมนูแนะนำ : ลาบปลาทู น้ำพริกกะปิปลาทูทอด พิซซ่าปลาทู
ที่ตั้ง : ซ.เฉลิมพระเกียรติ ร.9 48 ถ.เฉลิมพระเกียรติ ร.9 ประเวศ กรุงเทพฯ โทร. 02-726-2083 - ส้มตำเด้อ
เมนูแนะนำ : ตำซั่วสกลนคร ส้มตำปลาทู ข้าวมันหมูปิ้งกะทิสด
ที่ตั้ง : 5/5 ซ.ศาลาแดง ถ.สีลม บางรัก กรุงเทพฯ โทร. 084-764-4291 - บ้านยี่สาร
เมนูแนะนำ : ปลาทูซาเตี๊ยะ แกงส้มมะรุมกุ้ง น้ำพริกกะปิ-ผักชะคราม ปลาทูทอด ที่ตั้ง : 16-19 ซ.ศาลาธรรมสพน์ 25 ทวีวัฒนา กรุงเทพฯ โทร. 02-889-7325